Đầu tiên, ta cần biết rằng mã nguồn mở là thuật ngữ chỉ các phần mềm được công khai mã nguồn (source code), phần mềm ở đây mang nghĩa rất rộng chứ không gói gọn trong các bộ mã nguồn về website, nó có thể là hệ điều hành điện thoại (Android, Tizen, FirefoxOS...), hệ điều hành máy tính (Linux), Trình duyệt web (Firefox, Chrome...). Các mã nguồn ngày thường có một cộng đồng người dùng phát triển, do tính mở của nó nên người dùng có thể xem, sửa đổi hoặc cập nhật thêm các tính năng và chia sẻ theo một số quy định trong giấy phép phần mềm mã nguồn mở (General Public Licence - GPL) mà không cần chi trả bất kỳ chi phí nào.
Trong thế giới các mã nguồn website, có rất nhiều bộ mã nguồn mở vô cùng mạnh mẽ và nổi tiếng, trong đó ở Việt Nam phổ biến nhất là Wordpress, Joomla, OpenCart... Như ta thấy, các mã nguồn trên đa phần đều là ngôn ngữ PHP, điều này vô tình đã khiến nhiều người nghĩ mã nguồn mở chính là PHP, đây là cũng là một sai lầm rất phổ biến.
Chúng ta nên biết rằng, PHP, ASP.NET, C++, javascript... được gọi chung là ngôn ngữ lập trình, còn Wordpress hay Joomla chính là mã nguồn được viết lên từ các ngôn ngữ này, cụ thể là 2 mã nguồn mở trên được viết bằng ngôn ngữ PHP, ngôn ngữ ASP.NET cũng có các mã nguồn mở riêng của mình nhưng do mức độ phổ biến của các mã nguồn này ở Việt Nam là không lớn. Như vậy có nghĩa là ASP.NET hay PHP đều có mã nguồn mở hoặc mã nguồn tự viết. Nghe có vẻ phức tạp nhưng bạn có thể tưởng tượng các ngôn ngữ lập trình như ngôn ngữ của các quốc gia vậy, để kể về một câu chuyện (viết một mã nguồn) thì họ sẽ phải dùng những từ ngữ, cú pháp, ngữ pháp khác nhau ứng với các quy tắc riêng của từng ngôn ngữ.
Với kinh nghiệm đã sử dụng và làm việc nhiều với các loại mã nguồn mở về website, tôi có thể khẳng định rằng các mã nguồn này vô cùng mạnh mẽ và có độ tùy biến tuyệt vời.
Một số nguồn thông tin cho rằng mã nguồn mở yếu kém, không bảo mật... điều đó là hoàn toàn sai lầm, hoặc cố ý lừa dối để đạt những mục đích quảng cáo nào đó. Bạn có thể tưởng tượng xem, một mã nguồn mở, được một cộng đồng hàng ngàn người sử dụng, kiểm tra lỗi và chỉnh sửa qua hàng trăm phiên bản qua hàng chục năm thì nó mạnh mẽ cỡ nào. Không phải cứ "mở" là sẽ không bảo mật, mà thực sự là trái lại nữa, chúng ta sẽ bàn về vấn đề bảo mật này ở một bài viết khác.
Việc cài đặt các mã nguồn này cũng khá dễ dàng, chỉ qua vài bước đơn giản là bạn đã có thể khiến cho website vận hành được. Tuy nhiên, để có được một website hoàn chỉnh theo đúng ý đồ đã đề ra bằng mã nguồn mở thì lại là một vấn đề khó khăn hơn nhiều. Ta nên biết, một mã nguồn mở được làm ra cho nhiều đối tượng sử dụng trên khắp thế giới, vì thế nó sẽ tập trung vào những cái chung, cốt lõi nhiều hơn là phục vụ cho từng đối tượng sử dụng.
Một website mã nguồn mở thông thường được cài đặt bằng bộ mã nguồn chính, cài thêm hàng tá phần phụ thêm (plugin) rồi tùy biến lại rất nhiều để có được một website như ý. Điểm đáng lưu ý ở đây là các plugin do bên thứ ba phát triển chứ không phải do nhà cung cấp mã nguồn phát triển làm cho website của chúng ta vô hình chung phụ thuộc vào rất nhiều nguồn phát triển, gây khó khăn trong việc khắc phục lỗi khi sử dụng.
Có một số công ty thiết kế website giá rẻ sử dụng các mã nguồn mở này mà không hiểu nhiều về nó, đơn giản là họ chỉ tải về và cài đặt, thêm plugin, cài giao diện (đa số cũng tải trên mạng). Mặc khác, một số plugin và giao diện là bản có phí nhưng được chia sẻ lậu trên mạng nên sẽ không được hỗ trợ từ chính nhà phát triển, đồng thời có thể bị cài thêm các loại mã độc không mong muốn. Hơn nữa các plugin này làm để bán và chia sẻ cho nhiều người nên nó cũng như bộ mã nguồn, không chú trọng vào khách hàng nào mà sẽ làm để phục vụ cho nhiều người, vì thế khi sử dụng bạn sẽ thấy một trang quản trị rất phức tạp.. Kết quả là bạn sẽ nhận được một website chắp vá một cách vụng về và hoạt động không hiệu quả, tùy biến và quản trị khó khăn.
Vậy tóm lại, làm website với mã nguồn mở là tốt hay không tốt? Việc tốt hay không tốt ở đây chính là ở công ty thiết kế website, mã nguồn mở hay tự viết đều là công cụ, để làm ra được một sản phẩm tốt thì chính các công ty này phải hiểu rõ công cụ đó. Và chúng tôi có thể khẳng định rằng việc sử dụng mã nguồn mở để phát triển cho ra một website nghiêm túc thì chi phí cũng không rẻ. Nếu bạn làm việc với các công ty thiết kế website giá rẻ, hãy thử tính toán số tiền mà bạn bỏ ra với thời gian làm việc của công ty đó dành cho website của bạn, bạn sẽ tự thấy giá trị website của mình đạt được là bao nhiêu.
Như đã nói ở phần trên, mã nguồn mở hay tự viết đều không quan trọng, chúng đều chỉ là công cụ, quan trọng là ở công ty thiết kế web mà bạn đang và sẽ làm việc có hiểu rõ những gì họ đang làm hay không.
Có thể ban đầu bạn bỏ ra một số tiền nhỏ để sở hữu một website giá rẻ, nhưng hãy xem website đó có đạt được hiệu quả và chức năng vốn có của nó hay không? Có thể website đó còn làm mất đi rất nhiều khách hàng tiềm năng của bạn nữa, mà những thứ đã mất thì rất khó tìm lại được. Đồng thời việc làm lại website sẽ mất đi rất nhiều thời gian và tiền bạc của doanh nghiệp.
Hãy cân nhắc trước khi chọn lựa một công ty thiết kế website, làm web với chi phí thấp nhất chưa phải là đã tiết kiệm nhất.
Tác giả bài viết: Trần Minh Tuấn
